Kedilerde Diyabet: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavileri

Diyabet (diabetes mellitus), kediniz şekeri (glikoz) etkili bir şekilde kullanamadığında veya kandaki şeker seviyelerini kontrol edemediğinde ortaya çıkan bir durumdur. Pankreasta yapılan bir hormon olan insülin, kandaki glikozun kullanımını ve depolanmasını düzenleyerek kandan ihtiyaç duyulan hücrelere götürür. Bunu, yeni yürümeye başlayan bir çocuğu kreşten alıp eve götüren bir ebeveyn gibi hayal edin. Yetersiz insülin üretimi potansiyel olarak yaşamı tehdit eder.

Neler kedilerde strese yol açar?

Diyabetin ortaya çıkmasının iki geniş yolu vardır. Bunlardan ilki, vücudun bağışıklık sisteminin pankreasın insülin üreten hücrelerine saldırmaya başlamasıdır. Bu geri döndürülemez bir durumdur ve köpeklerde kedilerden daha yaygındır. Kedilerde en sık görülen diyabet türü olan ikincisindeyse vücut hücreleri insüline karşı daha dirençli hale gelir. Bu da pankreasın ekstra insülin üretmek için daha fazla çalışması gerektiği anlamına gelir. Zamanla hücreler tükenir ve insülin üretimi azalmaya başlar. Bu durum özellikle aşırı kilolu ve obez kediler için geçerlidir. Bu tip diyabet bazen hızlı tanı, tedavi ve kilo kaybı ile tersine çevrilebilir.

Kedinizin diyabet geliştirme olasılığını artıran diğer faktörler şunlardır:

• Vücut durumu. Aşırı kilolu kedilerin diyabet geliştirme olasılığı çok daha yüksektir. Ciddi derecede obez kediler en fazla risk altında olanlardır.
• Yaş. Kediler her yaşta diyabet geliştirebilir ancak en yüksek başlangıç riski 8 yaş civarındadır.
• Cinsiyet. Kedilerde diyabet erkek kedilerde daha yaygındır.
• Irk. Birman ırklar diğer ırklara göre daha fazla risk altındadır.
• Diğer faktörler. Kötü beslenme ve hormonal anormallikler riski artırabilir.

Kedilerde diyabet belirtileri?

Diyabet belirtilerini fark etmek zordur çünkü kronik böbrek hastalığı ve hipertiroidizm gibi diğer hastalıkların belirtilerine benzerler. Aşağıdakilerden herhangi birini fark ederseniz kediniz diyabet hastası olabilir.

Diyabet belirtileri ve semptomları:

• Artan susuzluk ve idrara çıkma

• Kilo kaybı

• Yemek yememek

• İştah artışı

• Yorgunluk

• Zayıflık

• Bitkinlik

• Kusma

• Depresyon

• Karın ağrısı

Kediniz bu belirtileri gösteriyorsa diyabetik olabilir.

Kedi diyabetinin teşhisi

Veteriner hekiminiz kan testleri yapmak ve idrar örneğini analiz etmek isteyecektir. Glikozu kandan hücrelere alan insülin eksikliği nedeniyle kan şekeri seviyesi gittikçe yükselir. Böbrekler, kandaki şeker ve diğer besin maddeleri seviyelerinin normal ve güvenli bir düzeyde tutulmasında önemli bir rol oynar. Buna "homeostaz" denir. Böbrekler kandaki seviyeleri düşürmeye çalışmak için idrara fazladan şeker atmaya başlar. Bunu bir lavabonun taşma deliği gibi düşünün. Diyabetik hayvanların ve insanların idrarlarında şeker bulunmasının nedeni budur. 

Kan testleri, aynı anda başka bir şey olup olmadığından emin olacak ve kedinizin kan dolaşımındaki glikoz seviyesine bakacaktır. Bazı sağlıklı kediler sadece veterinere gitme stresinden dolayı yüksek glikoz seviyesine sahip olabilir, bu nedenle veterineriniz fruktozamin adı verilen daha uzun vadeli bir belirtece bakabilir. Ayrıca bir dizi kan testi yapmak isteyebilir veya kedinizin daha rahat olacağı ve sonuçların daha güvenilir olacağı, evde bazı iğne ucu kan testleri yapmanızı isteyebilirler. Ayrıca artık deriye implante edilen ve kedinizin glikozunu sürekli olarak izleyen cihazlar da mevcuttur. Bunlar hem teşhis aşamasında hem de sonrasında tedavinin etkinliğinin izlenmesinde faydalıdır.

Kedilerde diyabet tedavisi

Kedilerde diyabetin etkili tedavisinin anahtarları kilo yönetimi, beslenme ve uygun ilaç kullanımıdır.

1. Kilo kaybı. Diyabetik kediler, teşhis konulduğunda genellikle sağlıksız bir kilo kaybı dönemi yaşarlar. Veteriner hekiminiz bu sağlıksız kilo kaybını durdurmak ve muhtemelen insülin veya ağızdan ilaç kullanarak kedinizi stabilize etmek isteyecektir. Kediniz stabil hale geldiğinde hâlâ aşırı kiloluysa veteriner hekiminiz onu sağlıklı, ideal bir kiloya indirmek için oranlarını veya beslenme rejimini ayarlayabilir. Obez olmak vücudu insüline karşı daha dirençli hale getirir, bu da düşük üretimle karışıklık yaratır ve her şeyi daha da kötüleştirir. Kilo vermek bu durumu tersine çevirebilir ve birçok kedi, doğru yiyeceklerle birlikte tamamen iyileşebilir.
2. Beslenme. Diyabetli kediler için en iyi mama, protein oranı yüksek ve karbonhidrat oranı düşük olan tedavi edici bir mamadır. Bu yiyeceklerin kedilerin iyileşmesine yardımcı olduğu kanıtlanmıştır. Kedinizin eş zamanlı hastalıkları, özellikle de böbrek hastalığı varsa bu tür yiyecekleri yiyemeyebilir. Bu durumda veteriner hekiminiz, kedinizin sahip olduğu tüm koşullara en iyi şekilde hizmet eden bir mama önerecektir. Veteriner hekiminiz ayrıca lif oranı yüksek bir beslenme de tercih edebilir. Bunlar, yüksek proteinli bir mamayla sürekli aç olan bazı kediler için daha doyurucu olabilir. Kilo kaybına ve hastalığın gerilemesine yardımcı olabilirler. Yüksek lif aynı zamanda yiyeceklerin mideden salınımını yavaşlatmaya da yardımcı olur. Bu, gıdanın daha yavaş sindirilmesi ve glikozun kan dolaşımına hızlı bir şekilde giren çok büyük şeker artışları yerine daha uzun bir sürede salınması anlamına gelir.
   
   Kedinizin kullandığı mama ne olursa olsun, öğünlerin zamanlamasını ve ıslak ve kuru mama oranlarını günden güne mümkün olduğunca benzer tutmak önemlidir. Serbest beslenme de idealdir, ancak kedinizin kilo vermesi gerekiyorsa ve öğünleri belirli bir oranla sınırlıysa küçük ve sık öğünler en iyisidir. Zamanlayıcılı mama makineleri, kedinizin mamasını gün boyunca bölmek için gerçekten kullanışlıdır.
3. İlaç. Klasik olarak insülin, diyabetik kedileri stabilize etmek için kullanılmıştır. Dediğimiz gibi, bazen kediler ideal kiloya ulaştığında insülini azaltabilirsiniz çünkü vücut insüline karşı daha duyarlıdır ve pankreas iyileşmiş ve yeterli miktarlarda üretim yapıyor olabilir. Günümüzde veteriner hekiminizin bunun yerine önerebileceği, ağızdan alınan diyabet ilaçları da vardır.

Hangi önlem alınırsa alınsın, kedinizin izlenmesi gerekir. Bahsettiğimiz gibi, veteriner hekiminiz sizden evde kan testleri yapmanızı isteyebilir. Bu, kulağa küçük bir iğne batırılmasını ve küçük bir cihazda kandaki glikozun test edilmesini içerir. Ayrıca sürekli bir glikoz monitörü takılmasını da önerebilirler. Hipoglisemi (düşük kan şekeri) hayatı tehdit eden tıbbi bir acil durum olduğundan, kedinize aşırı ilaç verilmediğinden emin olmak için izleme şarttır. İzleme, kedinizin ne zaman remisyona girebileceğini ve ilaçları tamamen bırakabileceğini de size söyleyecektir.

Diyabet teşhisi almak oldukça şok edici olabilir ve tedavi ve izleme göz korkutucu görünebilir, ancak veteriner hekim ekibinizin yardımı ve desteği ile birlikte iyi bir plan oluşturabilir ve kedinize uzun ve mutlu bir yaşam şansı verebilirsiniz.

İnceleyen: Dr. Hein Meyer, DVM, PhD, Dipl-ECVIM-CA ve Dr. Emma Milne BVSc FRCVS